De Herenboerderij Vlinderstrik is een plek waar 300 burgers, 2 boeren, 10 koeien, varkens, kippen en heel veel fruitbomen en akkergewassen samenwerken aan een circulair landbouwbedrijf in Rotterdam. Herenboeren gaat over met respect voor bodem, water, plant en dier in je eigen voedselbehoefte voldoen. Daar hoort een vriendelijke en multifunctionele boerderij bij met een open vizier naar de omgeving.

Ontwerp circulair, de opstallen en de materialen van de boerderij hebben volop restwaarde

In 2021 kreeg DaF-architecten de opdracht om de bestaande intensieve melkveehouderij uit de jaren ’70 om te vormen naar de nieuwe functie. Veel elementen van de voormalige melkveehouderij waren overbodig: De grote potstal van 1000m2 was veel te groot voor de gemengde boerderij, ook de sleufsilo’s voor het ingekuilde gras en de tractorschuur waren in de circulaire bedrijfsvoering deels overbodig. In plaats van tot de bodem de betonconstructies te slopen hebben we een ontwerp gemaakt waar de fundamenten nieuwe functies krijgen. Het stelsel van mestkelders is een grote moes- en groentetuin geworden. Van de tractorschuur blijven twee muren staan die beschutting geven aan een picknickplek. Ook losse elementen zoals de veerekken worden hergebruikt als fietsenstalling en nieuwe afscheiding. Door schurende koeien mooi verweerd hout is hergebruikt als stoer meubilair. En tegen de muren van de mestkuilen zijn een kas en kippenren geplaatst.

Open vizier met behoud van karakter

De grote stal is voor een derde blijven staan. Hier zijn nu de diverse functies van het circulaire boerenbedrijf gesitueerd: Een plek voor verwerking, opslag en uitgifte van de oogst, een grote koeling, een werkplaats en een winter en nachtverblijf voor de dieren. Aan de landschapskant is de stal ingekort en opengesneden. Hier zie  je nu een open stalen overkapping met hout afgewerkt. Het gebouw opent zich naar erf en landschap en je kunt zien wat er gebeurt. Aan de erfkant is de stalgevel hersteld met bruinrode houten schuifdeuren. De boerderijwoning is omgevormd tot kantoor en vergader lokatie. Tussen stal en woning staat de keuken, de spil van het sociale leven op de boerderij. Aan de gerestaureerde keuken met bruine schrootjes en de gevlamde tegels lees je de geschiedenis van de boerderij af.

Erf en omgeving in transitie

De kern van de boerenpraktijk is om met wisselteelt en een circulaire benadering het bodem en watersysteem minder te belasten. Deze aanpak heeft ook consequenties voor de erfinrichting. De kippen scharrelen er rond. Met het aanplanten van gemengde hagen, fruitbomen en struiken worden plaatselijk beschutte plekken gecreëerd waar ook de kippen rondscharrelen. De verdichte grond wordt stapsgewijs verrijkt met compost en zal hopelijk over een aantal jaren biodiverser en vitaler zijn, net als de akkers van de Herenboerderij die na 4 jaar al aanmerkelijk gezonder zijn geworden.

Samen bouwen

Ook bij dit werk hebben we zowel de conceptvorming, het ontwerp als de bouw begeleid. Dit deden we met een breed team van opdrachtgevers, specialisten, de vrijwilligers van Natuurmonumenten en de Herenboeren zelf. Zo wordt er tijdens het bouwen tegelijkertijd aan een betrokken gemeenschap gebouwd.