Het ontwerp heeft de samenhang tussen archeologie en het rivierlandschap als uitgangspunt.

Het Principia van de geniedijk gezien
Dakpannen, tufsteen en meidoorns
De Limes, de IJssellinie en ruimte voor de rivier
Als het terrein weer droogvalt
Het water kan vrij stromen bij hoogwater. Foto Vrienden van Meinerswijk
Het castellum onderwater tijdens hoogwater januari 2018
Modderig in de winter
De IJssellinie uit de koude oorlog en de Limes op de achtergrond
Opening met Wethouder van Arnhem Gerrie Elfrink als soldaat in 2016
In de winter zicht op Arnhem
Ronde muur markeert het hoekpunt van het Castellum
De twee ronde torens van het poortgebouw
Verdronken in lentegroen
1 /13
  • Locatie

    Arnhem

  • Opdrachtgever

    gemeente Arnhem, provincie Gelderland

  • Projectteam

    Catherine Visser, Polle Koks, Ed Joosting Bunk, Landlab Marc Kocken MARC erfgoed adviseurs

Het rivierlandschap van de Rijn bij Arnhem is al eeuwenlang een strategische locatie. In de Romeinse tijd, vanaf circa 40 AD, stond hier een castellum. Deze militaire basis was onderdeel van de Romeinse Limes, de grens van het Romeinse rijk tussen Zwarte zee en Schotland. DaF-architecten kreeg de opdracht het Romeinse castellum van Meinerswijk weer zichtbaar te maken. Met een fragmentarische constructie op basis van de archeologische grondsporen, lukte het om bezoekers de indrukwekkende omvang van het castellum te laten ervaren zonder de bestaande landschappelijke setting te verstoren. Bij hoogwater stroomt het castellum onder, want de uiterwaarden Meinerswijk is onderdeel van het landelijke ‘ruimte voor de rivieren’-programma. Doorstroming is een eis van Rijkswaterstaat.

De gelaagde kwaliteit van het rivierlandschap van Meinerswijk is de belangrijkste troef van het gebied. Daarom maakten we een terughoudend visualisatie die in het landschap vervloeit. Meinerswijk is de enige plek in Nederland waar het landschap nog lijkt op het landschap uit de Romeinse tijd met zijn dynamische en brede rivier als begrenzing en verbinding. Het beste zicht op het castellum is vanaf de kazematten op de geniedijk van de IJssellinie. De twee militaire linies, de IJssellinie die na 1950 tijdens de Koude Oorlog werd gebouwd en de Romeinse Limes benutten elk de kracht van de rivier.
De visualisatie is onderdeel van de recreatieve ontsluiting van het gebied met wandel en fietsroutes waarin cultuurhistorische elementen uit verschillende periodes als ankerpunten dienen.

Castellum Meinerswijk Arnhem
Het grondspoor van het Castellum in het dynamisch rivierlandschap
Tijdelijke markering van het Principia in 2011
Reconstructie van het landschap in 200 na Chr. met het castellum in rood
1 /4

Gebouwd en weer weggespoeld. Keer op keer verandert het gebied door menselijk ingrijpen en de invloed van de rivier.

Verantwoording: In 1979 heeft archeoloog Willem Willems in Meinerswijk het enige castellum (rivierfort) van de Romeinse Limes in Gelderland aangetoond. Van de andere Gelderse castella zijn wel fragmenten gevonden, maar de exacte locatie en plattegrond zijn niet bekend. Het best bewaard in Meinerwijk zijn de sporen van de vijfde bouwfase van rond 175 AD: stenen funderingen van het principia (het hoofdgebouw) en de achterpoort van het castellum. De eerdere bouwfases waren van hout. In de visualisatie is uitgegaan van een gebouw van 35 x 36 meter met een basilica (hoge zaal) en een buitenhof. Dit was de gangbare typologie van principia in Romeinse forten. De maatvoering van de poort is gebaseerd op de grondsporen en vergelijkbare poorten in Duitsland en Engeland. Om de gelaagdheid van de archeologie te verbeelden hebben we verschillende lagen materiaal gestapeld: Zwarte steen verbeeld de brandsporen van de Bataafse Opstand in 68 AD toen alle Limes forten van Neder-Germanië in brand gestoken werden. Daarop ligt een laag tufsteen. Bovenop liggen getrokken keramische pannen. Hiervan zijn er veel op deze plek gevonden. Beide materialen zijn een sterke aanwijzing voor Romeinse archeologie. Tufsteen komt uit Duitsland en vraagt om grootschalige logistiek, De pannen komen uit de militaire pannenfabriek op de Holdeurn (Groesbeek). Na de Romeinse tijd duurde het tien eeuwen voordat de gebakken dakpan op grote schaal geproduceerd werd.