De Neder Germaanse Limes is rijk aan spullen. Op zeer veel plekken vinden archeologen interessante structuren, objecten en sporen die samen de wetenschappelijk bewijs vormen van de grens van het Romeinse Rijk. Maar de stap van object naar duiding is niet makkelijk gemaakt. Voor veel bezoekers is de archeologie te abstract, te ver weg en te verwarrend. Het is moeilijk een verband te leggen tussen objecten in museumzalen en de historische werkelijkheid met al zijn militaire, infrastructurele en sociaal-culturele vertakkingen die ze heeft voortgebracht. Bij het woord Romeins hebben mensen automatisch Mediterrane referenties en stripfiguren in hun hoofd. Deze misconcepties zorgen voor verwarring, en teleurstelling terwijl het ‘echte’ verhaal minstens zo boeiend is.

We hebben het Interpretatiekader Romeinse Limes in Nederland ontwikkeld om lokale partijen, gemeentes, musea en provincies te helpen bij het ontwikkelen van interessante en verbindende presentaties die de grote geopolitieke en landschappelijke geschiedenis van de grens van het Romeinse Rijk koppelt aan de unieke eigenschappen van de plek. We hebben met veel mensen gesproken over ‘hun’ Limes-site: Wat is uniek op deze locatie? Welke concrete verhalen vertellen de sporen en vondsten? Hoe sluit dat aan of botst dat op de leefwereld van nu en op andere historische lagen op deze plek?

Het interpretatiekader bestaat uit een historisch kader, een werkwijze en een inventarisatie. Het is geen blauwdruk maar een gereedschap voor dialoog en interpretatie. De opdrachtgevers, de Romeinse Limes Nederland en de bestuurlijke Nederlandse Limes Samenwerking zoeken met het interpretatiekader aansluiting bij de internationale best practices op dit gebied. Het Interpretatiekader is geënt op het ‘Interpretation Framework Hadrian’s Wall’ dat in 2011 met succes is ontwikkeld. Ook hebben we veel geleerd van het grondige werk dat in het kader van het ‘Danube Limes Interpretation Framework Bavaria – Austria’ is gedaan.

Archeologen hebben de sporen opgegraven, geïnterpreteerd en verteld. Maar we kunnen er ons steeds niet echt toe verhouden. Hoe groot? Waarom? Waneer? Hoe zag het eruit? Wie nu naar de kale vindplaats staart kan zich er geen voorstelling van maken. Toch krijgen we als architect, ontwikkelaar en stedenbouwer de opdracht om deze leegte te beschermen en leeg te laten.

De Limes Atlas is een systematische verkenning van de architectuur en het landschap van de Neder-Germaanse Limes. Het is het resultaat van ontwerponderzoek van DaF-architecten en MUST-stedenbouw in samenspraak met archeologen van de Romeinse tijd, Tom Bloemers, Erik Graafstal, Jos Bazelmans, Harrie van Enkevoort en vele anderen. Waar Must-stedenbouw zich richt op de evolutie van het landschap, onderzoeken en tekenen wij de gebouwen, forten, steden en nederzettingen.

We hebben steeds gezocht naar verwantschappen met andere plekken in het Romeinse rijk en vergelijkingen met het heden om zo de architectuur van de Limes in perspectief te plaatsen. Wat is de overeenkomst tussen de Romeinse stad Nijmegen en Timgad, 3000 km verderop in Algerije? Hoe verhoudt het hoofdgebouw van het legioensfort in Nijmegen zich tot een modern institutioneel gebouw als het stadhuis van Den Haag?.

Inmiddels zijn een aantal van de forten op locatie zichtbaar gemaakt. Ze zijn indrukwekkend door hun schaal en vreemdheid. De Limes Atlas benadrukt daarentegen de samenhang tussen de bouwstenen en de repetitie en variatie van de institutionele bouwprogramma’s van het Romeinse Rijk zoals die aan haar noordwestelijke grens tot uitdrukking kwamen.