Inmiddels tien jaar gespit in de archieven en vele voetstappen door zompig polderland verder, leren wij het landschap van de Middeleeuwse polders en de droogmakerijen langzaam in al zijn facetten kennen. Dit landschap is een leerschool gebleken: het bevat alle ingrediënten waar wij als DaF-architecten in geïnteresseerd zijn, zoals het leven met een veranderend landschap, het levend erfgoed van het platteland en de verbinding tussen stad en land – het landschap als vestigingsvoorwaarde. We hebben een ontwerpwerkwijze ontwikkeld waarin het ontwerp als ‘mediator’ tussen landschap en mens fungeert. Samen met bewoners, agrariërs en betrokkenen bedenken we niet alleen ruimtelijke ingrepen, maar ontwikkelen we ook nieuwe bezoekersplekken, route-apps en activiteiten. Onze ingrepen zijn vaak bewust bescheiden en dienend aan het bestaande. Ze komen voort uit ons bredere perspectief op de waarde van de leefomgeving. Het draait om het koesteren van vaak vergeten verhalen of verborgen natuur en schoonheid en deze te benutten als een verbindende kracht tussen mensen onderling, tussen mens en omgeving en tussen stad en land.

Ons onderzoek naar landschapselementen zoals agrariërs die ad-hoc gebruiken, heeft een fantastische verzameling hekken, schuren, palen, drinkbakken, solitaire bomen, bruggen en rijplaten opgeleverd. Deze staalkaart aan kleine landschapselementen vormt de basis voor onze Polderpad-gereedschapskist.

In het ontwerp onderzoeken we manieren om de niet-bedoelde schoonheid van deze nuttige alledaagse dingen voort te zetten. We beginnen met de materialen: het stampbeton en eikenhout van de polder. Door veel proeven te doen met oppervlaktebehandeling, lukt het om zowel het mossig patina van boers beton te bereiken als de helderheid die nodig is voor de grafische laag waarmee we ons verhaal kunnen vertellen. Met de door ons ontwikkelde standaardelementen betonpaal, betonplaat, houten hek, houten paal en plankier kunnen we alle elementen vormen die we nodig hebben om het landschap open te stellen en een verhalende, grafische laag toe te voegen: de hoekbank, het struinhek, de struinbrug, het uitkijkplatform en de polder-entree zijn zowel gebruiksvoorwerpen als markeringen.

De projectgroep en stuurgroep moesten eerst nog een beetje wennen. Er zitten geen hoge uitkijktorens of billboards in het ontwerp waarmee een wethouder kan scoren. Na uitgebreide discussie krijgen we gelukkig bijval voor onze zorgvuldige werkwijze.

Elke plek heeft een ander verhaal. Waar grootschalig veen is gewonnen en weer is drooggemaakt, overheerst het rechtlijnig utilitair karakter, waar de middeleeuwse polders nog steeds bestaan, is niet één sloot recht. Glastuinbouw en melkveehouderij zijn hier tot bloei gekomen dankzij spoorweg en vaarten, maar zijn ook weer grotendeels verdwenen. Steeds spelen water, energie en infrastructuur een belangrijke rol. Steeds dreigt het gebied ten onder te gaan aan één grootschalig ongeluk, zoals nu de bouw van de A13-A16. Maar elke keer ontstaan nieuwe verbindingen.

De audio-app vol verhalen langs te route is te vinden op www.polderpad.nl of via de app Natuurroutes Natuurmonumenten in de App Store.

Centraal in deze ontwikkeling staat het Polderpad. Het Polderpad is een recreatieve route van 15 kilometer tussen de Rotte en de Schie voor fietsers, skeelers en wandelaars. Het is een fysieke verbinding maar ook de ruggengraat voor allerlei nieuw programma en activiteiten om het gebied te ontsluiten. Ons bureau wint in juli de prijsvraag om het recreatieve deel te ontwerpen en te programmeren: het Polderpad. Onze opdrachtgevers zijn de Stadsregio Rotterdam, de gemeentes Rotterdam en Lansingerland en Vereniging Natuurmonumenten.

Het is midden in de crisis en veel bureaus zijn op zoek naar werk. Meer dan zestig bureaus doen mee aan de prijsvraag die in vier stappen verloopt. Na een eerste selectie volgt een elevator pitch voor omwonenden. De laatste zes bureaus voeren gesprekken met betrokken partijen en mogen een schetsontwerp. Onze inzending onderscheidt zich door de focus op de bestaande landschappelijke kwaliteiten en door het open proces met betrokkenen. In ons winnend voorstel zetten we het bestaande landschap centraal.

Voordat we uitkijktorens, bankjes en routes ontwerpen moeten we eerst de kwaliteiten van het landschap onderzoeken en benoemen: welke karakteristieken heeft het, hoe is het gevormd en welke waarde kennen we eraan toe? Uit onze gesprekken met bewoners en betrokkenen blijken er veel verschillende ideeën te bestaan over de waarde van het landschap maar ook veel frustratie over de steeds oprukkende verstedelijking en infrastructuur.

Ons winnend voorstel besteedt veel aandacht aan een positief proces waarbij mensen worden betrokken. Dat begint met onderzoek en dialoog. Naast de uitkijkpunten, meubilair en activiteiten ontwerpen en ontwikkelen we ook wandelingen met bewoners, een bakfiets met een grote gebiedskaart, een website met routeapp en verhalenavonden.