Maakbare Stad - IABR 2009
De 4e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam is de aanleiding voor een ontwerponderzoek naar de ‘Maakbare Stad’. Curator Crimson architectural historians koppelt ons aan woningbouwvereniging Com.wonen met de vraag: ‘Ontwikkel een maakbaar voorstel voor de actualisering van de massawoningbouw in Carnisse, Rotterdam-Zuid.’
In Carnisse staat een groot aantal woningen naar het revolutionaire woningbouwconcept van J.H. van den Broek. Het innovatieve van dit ‘1000 woningenplan bestond eruit dat de eenvoudige gestandaardiseerde portieketagewoningen als bouwpakket aan de Rotterdamse kleine bouwers werd aangeboden. Zij zouden, zo was de gedachte, door de eenvoud van het systeem, de gezamenlijke inkoop en vergunningen weinig risico lopen en zouden dan ook snel tot bouw overgaan in een tijd waarin de bouw door materiaal schaarste en onzekerheid stagneerde. Dit werkte, uiteindelijk bouwden men tussen 1938 en 1941 in heel Rotterdam 3000 van deze woningen: 1% van de woningvoorraad.
Na 50 jaar zijn de blokken uitgeleefd. De appartementen zijn uniform en te klein en ‘passen niet bij de wensen van nu’. De wijk lijdt hieronder, mensen willen niet blijven en problemen stapelen zich op. Gebruikelijke renovatie is moeilijk vanwege het totaal versnipperde eigendom en de grote investeringen die dat met zich meebrengt. Het is ook de vraag of je met standaard renovatie de kern van het probleem oplost. Daarom heeft Com.wonen een klein aantal van de woningen opgekocht en is op zoek naar mogelijkheden voor verbetering en diversifiëring als voorbeeld voor andere eigenaren. De uitdaging is om mogelijkheden te vinden die individuele woningen zowel technisch als in zijn voorkomen aanpakken, waarmee zowel gebruik als uitstraling verbeteren binnen het collectieve kader van de bouwblokken. Anders gezegd: Kunnen we het oorspronkelijk idee herontwikkelen in plaats van het gebouw te renoveren?
Van den Broek de luxe: Modernisme op Rotterdam-Zuid wordt vaak geassocieerd met armoede en achterstelling en daardoor 'lelijk' gevonden. Door liefdevolle retrofitting willen we de waarde van deze architectuur naar boven halen.
In de geest van het oorspronkelijke ontwerp hebben we een ‘toolkit’ ontwikkeld die ingrepen omvat op alle niveau’s van straat tot balkondetail. Deze ingrepen verbeteren zowel de individuele woning als ook het woningblok als geheel. Elementen uit het oeuvre van van den Broek dienen als inspiratie van de toolkit. De toolkit is hiermee opgevat als een verrijking van de schrale en pragmatische architectuur van de blokken en biedt mogelijkheden voor de expressie van individuele woonwensen en verschillende sferen.
Uit het proces blijkt echter dat de financiële marge voor woning-eigenaren om hun woningen te verbeteren te smal is. Gezien de extreem lage m2 prijzen levert is elke investering verloren geld. Dit project heeft ons veel geleerd over de opgaven aan de woningvoorraad. We blijven aan de bewoonbare stad werken met een positieve blik op het bestaande.